De film 300: Rise of an Empire vertelt het verhaal van Atheens staatsman Themistocles. Terwijl koning Leonidas met zijn beroemde 300 de Perzen bevecht in Thermopylae, worden de Grieken ook over zee aangevallen. Themistocles leidt de Griekse vloot tegen de Perzen bij Artemisium en Salamis. Wat is waar en wat is fictie?
Door Laura Schute
In 2006 ging de film 300 in première. Deze film is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van de Slag bij Thermopylae (480 v. Chr.), waar de Spartaanse koning Leonidas I met driehonderd man het Perzische leger tegenhield. Hoewel de film een kern van waarheid heeft, lieten de makers zich voornamelijk leiden door stijl van de graphic novel 300.
Dit resulteerde in een spectaculair verhaal, met veel bloed en geweld. De film vergaarde genoeg succes om een vervolg mogelijk te maken.
Rise of an Empire
Rise of an Empire begint met een flashback naar de Eerste Perzische Oorlog (490 v. Chr.), een oorlog tussen Perzië en Athene die vooral bekend is om de Slag bij Marathon. Themistocles, toen nog een gewone soldaat, doodt de Perzische koning Darius I, waardoor de vijandige troepen terugtrekken. Darius’ opvolger, zijn zoon Xerxes I, zint op wraak.
Xerxes trekt met een gigantisch leger naar Griekenland en begint daarmee de Tweede Perzische oorlog (480 v. Chr.). In 300 wordt het verhaal van Xerxes’ landleger vertelt, Rise of an Empire gaat over de zeeslagen van deze oorlog. Hoewel de Grieken een aantal overwinningen weten te behalen bij Artemisium, moet ze zich terug trekken naar de baai van Salamis. Wanhopig en zwaar in de minderheid daagt Themistocles zijn tegenstander Artemisia uit voor een laatste slag.
Uiteindelijk weten de Grieken de overwinning te behalen wanneer zij op het laatste moment worden bijgestaan door de Spartanen. Onder leiding van de Spartaanse koningin Gorgo en Themistocles vechten de verenigde Grieken voor de overwinning.
Feit en fictie
Rise of an Empire is een sensatiefilm. Het is dan ook niet verbazingwekkend dat bestaande personages en feiten verdraaid of veranderd zijn om het verhaal interessanter te maken. De manier waarop Darius sterft bijvoorbeeld, aan een door Themistocles afgevuurde pijl vanaf een haast onmogelijke afstand, past perfect in de stijl van de film.
Dat Darius volgens de historische bronnen eigenlijk zes jaar na de oorlog overleed aan een slechte gezondheid, is lang niet zo spectaculair. Dat de Grieken en Perzen waren verwikkeld in een bloedige strijd en dat daarbij veel mannen zijn overleden, staat buiten kijf. Ook de namen en allianties van de personages en de locaties zijn goed overgenomen. Waar zit de fictie in deze film? Hieronder een paar voorbeelden.
Griekse krijgers
In 300 werd het al ter sprake gebracht, maar het vervolg herhaalt het opnieuw: Spartanen zijn de krijgers, de rest van Griekenland niet. De Grieken in de film zeggen letterlijk dat ze geen soldaten zijn. Hoewel Sparta de enige Griekse stadstaat was waar alle vrije burgers hoplieten voor het leven werden, hadden de andere poleis wel zeker een staand leger. De stadstaten vochten vaak genoeg onderling om dit noodzakelijk te maken.
In Athene bijvoorbeeld moesten jongens vanaf 18 jaar verplicht twee jaar het leger in. Naast een vloot bezat Athene een cavalerie: Hippeis en een zware infanterie met Hoplieten. Het waren vooral rijke Atheense mannen die in het leger zaten, want de verplichte bepantsering kostte geld. De soldaten renden niet halfnaakt over het slagveld zoals in de film, met slechts een helm en schild. De rijkste soldaten hadden soms een borstplaat gevormd naar hun borstkas en iedereen droeg scheenbeschermers.
Deze bronzen uitrusting was één van de redenen waarom de Grieken zo succesvol waren tegen de Perzen. De Perzen werden beschermd door gevlochten schilden en een harnas van schubben. Deze uitrusting was ineffectief tegen een leger met een goed uitgeruste infanterie. Daarnaast was de Griekse infanterieformatie, de falanx, erg effectief tegen de Perzische aanvallen.
Atheens staatshoofd
Themistocles is in de film een veteraan uit de Eerste Perzische Oorlog. Hij wist de overwinning te behalen door de Perzische koning te doden en hierdoor klimt hij op tot generaal in het Atheense leger. Wanneer de Perzen terugkeren pleit Themistocles voor een vereniging tussen de Griekse poleis. De meeste stadstaten sluiten zich aan bij Athene en hij probeert zelfs Sparta te overtuigen, maar faalt daarin. Als generaal leidt Themistocles de Griekse vloot tegen de Perzen en wordt neergezet als rivaal van Artemisia. Uiteindelijk verslaat hij haar in een spectaculair gevecht.
De film negeert dat Themistocles verantwoordelijk was voor het bouwen van de grote vloot van Athene. Daarnaast vocht hij in de Slag bij Marathon, maar waarschijnlijk heeft hij geen contact gehad met Darius of Xerxes.
Ook zijn ‘conflict’ met de Spartanen, die weigeren hun vloot ter beschikking te stellen, is overdreven. De Spartaan Eurybiades werd zelfs gekozen als leider van de Griekse vloot, niet Themistocles. De andere stadstaten wilden geen Atheense generaal. Themistocles was meer een soort ‘second in command’.
Karische koningin
Generaal Artemisia is in de film de grote rivaal van Themistocles. In haar jeugd vermoordden Griekse hoplieten haar familie. Vervolgens werd ze gebruikt als seksslaaf, voordat zij haar langs de weg dumpten. Een Pers (de boodschapper in 300) vindt en traint haar tot krijger. Succesvol als ze is weet Artemisia zich op te werken tot generaal onder koning Darius. In de film haalt zij Xerxes over om de Grieken in de baai van Salamis aan te vallen.
Volgens de historische bronnen was Koningin Artemisia I van Karië een bondgenoot van Xerxes. Ze was commandant in de Perzische vloot en had als enige het inzicht dat de Slag bij Salamis slecht zou uitpakken. Volgens Herodotus was ze intelligent en had een sterke invloed op Xerxes. Toch kon deze invloed hem niet overtuigen een zeeslag met de Grieken te vermijden.
Tijdens de Slag bij Salamis zag Artemisia op tijd in dat zij op het punt stond gevangen te worden genomen door de Grieken. Zij boorde hierop haar boot in dat van een bondgenoot en wist de Grieken ervan te overtuigen dat zij aan hun kant stond. Zodra zij haar kans zag, keerde zij terug naar Perzië, waar zij door Xerxes verwelkomd werd.
Conclusie
300: Rise of an Empire is duidelijk het vervolg van 300. Spektakel en vermaak staan voorop. Het sensationele stripverhaal heeft de overhand en niet de geschiedenis. Behalve een minieme basis, die belangrijk is om de kijker duidelijk te maken waar de film naar verwijst, worden historische feiten niet als noodzakelijk gezien.
Kortom de film is uitermate geschikt voor 1,5 uur aan gewelddadige entertainment, maar voor het echte verhaal moeten we terug naar Herodotus.
Verder lezen & kijken
- Meer artikelen over historische films op GeschiedenisBeleven.nl
- Lees het artikel: Feit en fictie in de film Clash of the Titans opGeschiedenisBeleven.nl
- Bekijk de trailer vande film300, Rise of an Empire:
©GeschiedenisBeleven.nl, auteur: Laura Schute, eindredactie: Lize Noorda, foto’s: Warner Bros
